Iedereen krijgt vroeg of laat met dementie te maken. Omdat met de ouderdom ook het risico op dementie groter wordt zullen er steeds meer mensen met dementie komen. Op dit moment leven in Nederland ongeveer 300.000 mensen met dementie. Omdat we steeds ouder worden, bereiken we het hoogtepunt van de vergrijzing in 2040 en stijgt het aantal mensen met dementie naar meer dan een half miljoen. Die situatie houdt een lange periode aan. Ik spreek daarom liever van een vergrijzingsplateau dan van een vergrijzingspiek. De zorg voor iemand met dementie is één van de zwaarste vormen van mantelzorg. Nu al zijn ruim 800.000 mantelzorgers nodig die 24/7 beschikbaar moeten zijn. Het benodigde aantal mantelzorgers zal in 2040 nauwelijks gegroeid zijn, dat betekent dat de belasting van mantelzorgers nog hoger wordt dan nu al het geval is.

et is vijf voor 12
De meeste mensen met dementie wonen steeds langer thuis (70%), maar de juiste woonomgeving en ondersteuning ontbreken daarbij vaak. Mantelzorgers zijn nu al overbelast. Voor de toekomst voorziet Alzheimer Nederland dan ook grote problemen door het groeiend tekort aan zorgpersoneel. Als we in 2040 de zorg willen blijven bieden die we nu bieden, dan zou een op de vier mensen in de zorg moeten gaan werken. Dat is niet realistisch en we moeten daarop voorsorteren, want het is vijf voor twaalf. Onvoldoende professionele ondersteuning bij dementie betekent: overbelaste mantelzorgers die uitvallen op het werk, sociale isolatie, eenzaamheid, valgevaar, ondervoeding, uitdroging en verwaarlozing. Met traumatische en (dure) crisisopnames tot gevolg. Nú is het moment om de juiste keuzes te maken. Goede ouderenzorg is niet hetzelfde als goede dementiezorg, maar goede dementiezorg is wel goed voor álle senioren.

Natuurlijk moeten we blijven zorgen voor voldoende verpleeghuisplekken voor de mensen waarbij het thuis echt niet meer gaat. Waar het nu om gaat is dat we investeren in zorgpersoneel en ervoor zorgen dat de grote uitstroom van zorgmedewerkers stopt door het werk aantrekkelijker te maken zodat zij het beter vol te houden. Voor de korte termijn is dit van groot belang. Echter, zoals gezegd is het onhaalbaar om ook in de toekomst nog voldoende zorgpersoneel te hebben. Ze zijn er eenvoudigweg niet.

Meer zorgarme jaren door een dementievriendelijke buurt
Er is visie én actie nodig om ervoor te zorgen dat mensen met dementie minder en later intensieve zorg nodig hebben. Zorgen voor meer zorgarme jaren dus. Dat kan door de sociale basis te versterken waardoor we mensen met dementie, hun mantelzorgers en daarmee alle senioren kunnen ondersteunen en ervoor zorgen dat zij een waardig en betekenisvol leven kunnen leiden. Dat zij mee kunnen blijven doen. Want sociaal actief blijven vertraagt bij veel mensen het dementieproces. Een van de bouwstenen hiervoor is de dementievriendelijke buurt. Door aanpassingen in de fysieke en sociale omgeving zijn mensen met dementie, evenals andere ouderen en kwetsbare mensen, beter in staat om langer zelfstandig te wonen en deel te blijven nemen aan het sociale leven.

Dementievriendelijk wonen
Op de studiereis van Coincide naar Zweden zag ik een voorbeeld van hoe dit er uit zou kunnen zien. Zweden telt 50 zogenaamde Kollektivhuset. Dit zijn geen woongroepen, maar complexen van 40 tot 120 zelfstandige appartementen, voor alle leeftijden met flink wat gezamenlijke voorzieningen. Denk aan grote keuken, eetzaal, woonkamer, sportfaciliteiten, tuin, hobbyplekken, etc. Als je hier gaat wonen, committeer je je aan een aantal gezamenlijke taken. Zoals meedraaien in kookteams, tuingroepen, etc. In Nederland heb je ook dit soort voorbeelden, maar dan een stuk kleinschaliger. Het Kollektivhus waar we te gast waren, was speciaal voor de doelgroep 55+. Om te zorgen dat de gemiddelde leeftijd niet heel rap stijgt, is er doelgericht beleid om bij het vrijkomen van een van de appartementen de toekenning altijd te gunnen aan mensen van hooguit begin 60. Inmiddels wordt zelfs overwogen of gezinnen met pubers ook welkom zouden moeten zijn, om het gemengd wonen verder te stimuleren.

Een Kollektivhus komt nog het dichtste bij wat wij bij Alzheimer Nederland verstaan onder dementievriendelijk wonen: een woonomgeving waar het omkijken naar elkaar natuurlijk wordt gestimuleerd. Waar er een goede balans is tussen de fysieke en de sociale omgeving. Waar de woningen dementievriendelijk gebouwd zijn, in een gemengd wooncomplex. Met herkenbare looproutes en duidelijke contrasten. Waar de buurtsuper een langzame kassa heeft, de tennisclub dementievriendelijk is, ontmoetingsplekken zijn en waar de community manager een handje helpt. Daar waar zorg altijd dichtbij is als het nodig is. Ik kan dat nog het beste verhelderen met bijgaande afbeelding:

De overheid heeft een ambitieus doel om tussen nu en 2030 zo’n 300.000 woningen te bouwen voor ouderen.  Alzheimer Nederland is ervan overtuigd dat mensen met dementie langer en beter thuis kunnen blijven wonen als woningen dementievriendelijk worden gebouwd. Dit vereist aandacht voor zowel de fysieke als de sociale omgeving. Dit zal ook leiden tot een vermindering van de druk op de (intensieve) zorg én de mantelzorgers.