In de zorgsector, maar zeker ook in de Jeugdzorg is al jaren de tendens dat er heel hard geroepen wordt dat het anders moet, dat er geld bij moet, dat tarieven te laag zijn en dat gemeenten het beter moeten doen. Een geluid wat, als het even kan, onderbouwd wordt met (soms selectief gebruikte) rapportages, proefschriften, onderzoeken, enzovoort. Wanneer al die onderzoeken en publicaties achter elkaar gelegd worden dan is het wel duidelijk dat er wat moet gebeuren. Maar is het wel altijd de externe partij, de opdrachtgever, die wat moet veranderen?

akker worden in een vreemde wereld
Vijf jaar geleden maakte ik mijn entree binnen het domein van de Jeugdzorg als directeur van Curess. Daarvoor was ik meer dan 15 jaar directeur en (mede)eigenaar van een groot commercieel bedrijf. Curess is een innovatieve nieuwe Jeugdzorgorganisatie waarmee we, naast goede kwalitatieve zorg, vooral ook een goede werkgever en een goede maatschappelijk partner willen zijn. Zeker ook op het gebied van bedrijfsvoering. Vanaf mijn entree in de Jeugdzorg heb ik iedere dag het gevoel dat ik wakker word in een vreemde wereld. Ik merk dat ik mij bevind in een bestuurscultuur waarin minder zelfreflectie lijkt te zijn als het gaat om bedrijfsvoering. Een cultuur die vooral naar buiten kijkt als het moeilijk wordt. Een mooi voorbeeld hiervan is dat, tijdens de Cao-onderhandelingen van 2 jaar geleden, het standpunt werd ingenomen dat er alleen een CAO afgesloten zou worden als de gemeenten een gegarandeerde dekking boden. Dit leidde best lang tot een patstelling. Uiteindelijk kwam er een nieuwe CAO. Uiteraard zonder die gegarandeerde dekking.

Cultuur houdt de verandering tegen
Wanneer ik gesprekken voer met bestuurders in het land stel ik steevast de vraag: “Wat kan jij en kunnen wij zelf doen om de sector te verbeteren?” Meestal luidt het antwoord dat alles er al uit geperst is en dat we echt hulp nodig hebben van anderen. Dit vormt precies de crux in de bestuurscultuur. Het is een overtuiging die zich heeft genesteld in de denkwijze en taalgebruik van bestuurders en door de media is overgenomen. Deze overtuiging luidt: dat wij er niets meer aan kunnen doen, dat we altijd kind van de rekening zijn en dat er al zoveel bezuinigd is. En als dit denkbeeld herhaaldelijk wordt geuit tijdens bijeenkomsten en in de uitingen naar buiten toe, dan wordt deze diepgewortelde overtuiging ook de onomstotelijke waarheid van het geheel, die algemeen wordt aanvaard en niet ter discussie staat. En tegelijkertijd zie ik inefficiëntie als ik kijk naar de zorgorganisaties om ons heen.

“Verhogen van de productiviteit wordt gezien als toename van de werkdruk”

Weinig sturing op productiviteit
Er is opvallend weinig sturing op productiviteit. Ook zie ik weinig innovatie op het gebied van automatisering waardoor meer uren van medewerkers in de directe zorg ingezet zouden kunnen worden. Praten over die onderwerpen levert weerstand op. Want, wordt er dan snel betoogd, verhogen van de productiviteit is toename van de werkdruk. Wat natuurlijk onzin is, een planning maken en het bijhouden van registraties zijn echt heel goed te automatiseren! Elke professional wil het merendeel van zijn uren bezig zijn met het echte vak en minder met bijkomende administratie of overbodige overleggen enzovoort. Reacties die ik vaak krijg, zijn onder andere: “Wanneer we deze bedrijfsmatige insteek maken in gesprekken met opdrachtgevers, zouden ze wel eens kunnen gaan denken dat er ruimte is voor verbetering.” “Deze benadering heeft een sterk zakelijk karakter en past niet zo goed in de zorgsector.”

Productiviteit onmisbaar onderdeel van bedrijfsvoering
Ik beweer niet dat iedere organisatie zomaar ineens efficiënter kan werken. Maar vanuit bedrijfskundig perspectief is het volgens mij onacceptabel om geen verbeterplan te hebben op je bedrijfsvoering wanneer je resultaten niet goed genoeg zijn. Ik denk dat het onverantwoord is om geen productiviteitsplan te hebben, wanneer je als bestuurder weet welk arbeidsmarktprobleem er is en nog aan zit te komen. Wanneer we de manier en inrichting van de bedrijfsvoering en sturing van Curess presenteren aan collega’s of hun business controllers, ontvangen we veel enthousiaste reacties. Maar wat mij zorgen baart is ook het onvermogen of de onwil om écht te veranderen. Wat zou het verschil zijn wanneer de productiviteit met 1, 2 of 3 procent verhoogd kan worden? Reken het maar uit voor je eigen organisatie……. En het kan wel!

Kijk buiten je sector
Het wordt tijd dat bestuurders in de (jeugdzorg) en de raden van toezicht of raden van commissarissen meer gaan kijken buiten de sector. Hoe gaat het daar? Hoe bereidt de bouwsector zich voor op een volgende dip, wat doen detacheerders en uitzenders als de markt verslechtert? Zorg dat het huis op orde is, leer van elkaar en ga daarna pas het gesprek aan met de opdrachtgever.

Het is nu de tijd om te handelen! En natuurlijk willen we niet alleen de kritische noot zijn aan de zijlijn. Wil je hier met ons verder over praten, een keer bij ons meekijken om te zien hoe wij het doen? Van harte welkom!