De eerste oplossing is het inzetten van de kracht van de gemeenschap. ‘Bij het langer thuis wonen van ouderen is een setting nodig waarbij mensen naar elkaar omzien. We hebben tijdens de studiereizen naar Barcelona en Helsinki verschillende voorbeelden van gemeenschapszin gezien. Om zorgzame gemeenschappen te creëren is samenwerking nodig. Tussen zorgorganisaties, gemeenten, corporaties en andere organisaties, zoals het onderwijs, sport en ondernemers.’

“Bij het langer thuis wonen van ouderen is een setting nodig waarbij mensen naar elkaar omzien”

Kracht van de Gemeenschap
Het gebeurt in Nederland ook. Tijdens de Masterclass van Coincide heeft Ton proeftuin Ruwaard in Oss bezocht. ‘Ik was daar erg van onder de indruk. Daar werken organisaties in de wijk op praktische wijze samen. Professionals spelen los van de financieringssystematiek in op de vraag van een inwoner. Wat heeft diegene nodig? Wat kan hij of zij daar zelf doen? Wat is daar voor nodig? Professionals en vrijwilligers zetten op basis hiervan de juiste ondersteuning in.’ Hij ziet vergelijkbare voorbeelden in zijn eigen regio. ‘Zo is er in Ede een oudere bewoner die, ondanks een zogenaamde intramurale ggz-indicatie, zelfstandig in een appartementencomplex woont. Zijn medebewoners kijken naar hem om. Met de professionele zorgorganisatie is afgesproken dat zij kunnen bellen als er iets aan de hand is. De medebewoners vinden het fijn dat ze weten waar zij aan moeten kloppen als het nodig is. Die wetenschap alleen al maakt dat zij zich gesteund voelen. En de oudere kan op deze manier zelfstandig blijven wonen. Zo eenvoudig kan het zijn.’

Voorkomen van zorg
Dit sluit ook aan bij de tweede zuil: het voorkomen van zorg. Ton: ‘Preventie. Zorg dat je kwetsbare ouderen op het netvlies krijgt en houdt. Dan kun je op tijd actie ondernemen.’ Maatschappelijk werkers, corporatiemedewerkers, zij komen achter de voordeur en kunnen signaleren. Daar kunnen we veel meer gebruik van maken, volgens Ton. De derde zuil is het bieden van de juiste zorg op de juiste plek. Daarvoor is regionale samenwerking nodig. ‘We werken regionaal samen maar dat zou nog veel sterker kunnen. We kunnen dan beter crises voorkomen.’ De huidige financieringsstromen werken in principe belemmerend, want de schotten tussen de wet maatschappelijke ondersteuning (wmo), zorgverzekeringswet (zvw) en wet langdurige zorg (wlz) maken het leveren van zorg op maat moeilijk. Binnen Vallei Vitaal, het samenwerkingsverband tussen zorgaanbieders in de regio Gelderse Vallei, zitten naast ziekenhuizen, huisartsen en zorgaanbieders ook gemeente, zorgverzekeraar en zorgkantoor aan tafel. Als het wmo budget van de gemeente ontoereikend is, dan kan een zorgverzekeraar wellicht bijspringen en een voorziening bekostigen. Binnen de huidige systematiek moet dit op deze manier in overleg te regelen zijn.

Doorgroeien
Een volgende zuil beslaat de arbeidsmarkt. Het tekort aan personeel is groot. ‘Probeer de medewerkers die je hebt te behouden.’ Ton ziet mogelijkheden om medewerkers te scholen en door te laten groeien. In de regio fungeert Vilente namens verschillende zorgaanbieders als trekker van het project ‘Ongekend teamtalent.’ Ton licht het toe: ‘We hebben veel zij-instromers. Medewerkers die lang in de horeca hebben gewerkt of een bedrijfje hadden. Zij kunnen beginnen als ‘ondersteuner zorg en welzijn’ en via opleidingen doorgroeien naar een andere functie. En door te kijken wat medewerkers kunnen, ontstaan nieuwe functies. Dat zou je ‘job-carving’ kunnen noemen.’

Organisatiebuddy
Het verloop onder het personeel is doorgaans groot. Vilente heeft, in samenwerking met regionale collega’s, onderzoek gedaan onder medewerkers die de organisatie hebben verlaten. Op basis van de uitkomsten is Vilente een trainingsprogramma gestart rond leiderschap. Naast een rooster dat past bij je privésituatie en een goede woonwerkafstand blijken goed contact met de leidinggevende en het hebben van een prettige plek binnen het team belangrijke voorwaarden te zijn. ‘Daarom zijn we twee jaar geleden begonnen met ‘organisatiebuddy’s’. Zij zorgen ervoor dat nieuwe medewerkers een warm welkom krijgen en beter ‘landen.’ Ook werken we met een ‘vlinder-app’. Medewerkers kunnen een dagje meelopen bij een andere locatie. Op die manier proberen wij de binding te versterken.’

Pratende bloempot
Nog een zuil is de ict en innovatie. Ton wijst op professor Masi Mohammadi. ‘Zij heeft goede ideeën wat er met technologie kan om mensen zelfstandig te laten wonen en om professionals te ondersteunen. Zij heeft visie en heeft die tijdens de masterclass met ons gedeeld. Een visie op het gebruik van technologie is nodig. Nu worden vooral gadgets ingezet.’ Niet dat dit verkeerd is, want Ton heeft ervaringen opgedaan met een zorgrobot. ‘De bewoners, familie en professionals waren laaiend enthousiast over Sara, de zorgrobot. Dat is mooi. Door uit te proberen, zie je wat aanslaat.’ Toch wil hij meer met technologie bereiken dan louter het inzetten van Sara en Tessa (de pratende bloempot). Dat kan alleen als er een gedegen plan onder ligt waar medewerkers ook de meerwaarde van inzien.

Gemeenschap
Ton is ervan overtuigd dat er altijd woonzorglocaties nodig zullen zijn omdat sommige mensen daar beter bij gedijen. Gedurende de masterclasspresentatie van Peter Boerenfijn, bestuurder van Habion hebben we hierover met de groep gediscussieerd. ‘De meningen verschillen hierover.’ Daarnaast benadrukt Ton nogmaals dat we meer moeten inzetten op de gemeenschap. ‘Dat hebben we in Helsinki en Barcelona ook gezien omdat zij het ook niet redden met alleen maar intramurale oplossingen. In Helsinki heeft de overheid een grote rol en in Barcelona verleent de community veel zorg en ondersteuning. Wij zullen dit ook meer moeten doen, aansluitend op wat er al gebeurt, passend bij de lokale context. Anders redden we het niet en dichten we de zorgkloof nooit.’

Auteur: Yvonne Witter, ZorgSaamWonen