U rgente opgave
‘We zien met zijn allen scherper dan een aantal jaar geleden hoe groot de urgentie is om aandacht te besteden aan ouderenhuisvesting. Het staat in de Kamerbrief over de bestuurlijke afspraken Wonen en Zorg van 2 juni 2021. Je ziet het terugkomen in het hoofdlijnenakkoord. Ouderenhuisvesting wordt als één van de meest urgente problemen genoemd’, zegt Cees van Boven, bestuurder bij Woonzorg Nederland. Verschillende maatschappelijke vraagstukken komen samen binnen de ouderenhuisvesting, meent Cees. Hij schat dat er zo’n 300.000 mensen in te grote woningen wonen. Er zijn onvoldoende, aantrekkelijke alternatieven voorhanden waardoor zij niet verhuizen. Dus blijven ze wonen in te grote woningen en stagneert de doorstroming. ‘Als er meer collectieve woonvormen komen bevordert dat de doorstroming. Het voorkomt ook nog zorgconsumptie want mensen die samen wonen, voorzieningen delen en activiteiten met elkaar ondernemen blijven langer vitaal’, zegt Cees. Dat laatste kreeg hij bevestigd in Finland. Daar zag hij intergenerationele wooncomplexen met gemeenschappelijke voorzieningen zoals een fitnessruimte en -typisch Fins- sauna’s. Uit Fins onderzoek blijkt dat de zorgconsumptie van bewoners lager ligt dan voordat zij in het intergenerationele wooncomplex woonden.

Domeinoverstijgend samenwerken
Naast het bouwen van woningen blijft er volgens Cees altijd verpleeghuiscapaciteit nodig. Voor mensen die zware zorg nodig hebben, met name in de laatste fase van hun leven. Verder is het noodzakelijk om wijken zodanig in te richten dat zij zorgzaam en inclusief worden. Hij ziet in het land netwerken van organisaties die in de wereld van wonen, zorg en welzijn actief zijn. Het domeinoverstijgend samenwerken is nodig om deze wijken te realiseren. Cees ziet dat de ambassadeurs van de Taskforce Wonen en Zorg in de regio’s een stimulerende rol spelen. Wat hem betreft komt er als vervolg op deze Taskforce een Nationaal Programma Wonen en Ouderenhuisvesting. Daarin moet het domeinoverstijgende samenwerken en regionale woonzorgakkoorden centraal staan. ‘We hebben de fase van analyseren gehad. We zijn nu volop bezig met visie en daarna volgt de instrumentele aanpak.’ Tijdens het werkbezoek aan Barcelona viel hem op dat de Spaanse professionals jaloers zijn op de Nederlandse professionele zorg en de institutionalisering. Cees was juist erg gecharmeerd van de sterk ontwikkelde informele zorg in Barcelona. ‘Daar kunnen we van leren. Ook van de ogenschijnlijke voorsprong die zij hebben op het gebied van preventie en digitalisering.

‘We kunnen de opgave in wonen en zorg niet oplossen door alleen maar nieuwe verpleegcapaciteit weg te zetten.

Informele zorg
John Bos, voorzitter raad van bestuur van Woonzorg Flevoland was onder de indruk van de manier waarop professionals in Barcelona invulling geven aan het welzijnswerk. ‘Zij zetten intensiever in op lichte vormen van begeleiding. Informele zorgverleners krijgen ondersteuning van de professionele zorg. Het lijkt dat informele en formele zorg meer geleidelijk in elkaar overvloeien dan in Nederland.’, aldus John. Wat hem in Finland aansprak was de koppeling met werk. John bezocht de Y-foundation, de op vier na grootste huisvester van Finland, die het volgende uitgangspunt hanteert: ‘Housing First, Employment Second’. De medewerkers kijken samen wat past bij de ambitie en vaardigheden van de dak- en thuislozen. Daarnaast coachen ze de deelnemers, geven ze positieve feedback en kijken waar ze hen kunnen helpen groeien. Het gaat om het economisch en sociaal welbevinden. Via een app van het digitale platform ‘treamer’ kunnen bewoners werk vinden en zelfs direct huur betalen als salaris binnenkomt. ‘Het gaat om divers werk, zoals kantoorwerk maar ook sneeuwschuiven. Ik vind het mooi dat er sprake is van wederkerigheid. Er wordt ook wat van de bewoners gevraagd. Er zijn rechten maar ook plichten.’ Verder viel hem op dat in Finland de regie en financiering meer in één hand is. ‘In Nederland is het op dit moment not done te praten over een stelselherziening maar we ontkomen in Nederland niet aan een systeemdiscussie. De versnippering is nog steeds te groot.’

Ruim kijken
Tijdens de masterclass heeft John interessante sprekers ontmoet, zoals professor Masi Mohammadi. ‘Ik zie mooie aanknopingspunten om verder mee te gaan in het onderzoek dat ze presenteerde.’ Ook heeft hij Hart van Vathorst bezocht. ‘Ik ga daar nog eens terug met de wethouder uit mijn gemeente. Het is een project dat ook in ons werkgebied past.’ Rick Hogenboom, bestuurder van De Posten sluit daarop aan. ‘Je merkt dat iedereen honger heeft naar vernieuwing. Deelnemers willen ideeën uitwisselen en hun blik op de toekomst richten. Corona focust je logischerwijs heel erg op het hier en nu. De Masterclass is een goeie formule om weer even ruimer te kijken qua ideeën en netwerk’.

‘We hebben de fase van analyseren gehad. We zijn nu volop bezig met visie en daarna volgt de instrumentele aanpak.’

Regionale en lokale aanpak
Voor Rick bevestigde de masterclass de keuzes van de Taskforce Wonen en Zorg. ‘Het is me eens te meer duidelijk geworden dat voor de uitdagingen van de vergrijzing en van wonen en zorg alleen integrale oplossingen volstaan. Je hebt elkaar knetterhard nodig,’ verzucht hij. ‘Geen van ons allen is in staat die uitdagingen alleen het hoofd te bieden met een enkelvoudige oplossingen. En je zult het echt decentraal moeten oplossen. In Amsterdam is het anders dan Flevoland of Enschede. Lokale initiatieven inspireren maar zijn niet zo makkelijk overzetbaar.’ Rick vertelt dat de Taskforce de lokale en regionale aanpak van wonen en zorg aanjaagt. Ook in zijn eigen regio Twente worden nu samen met de Twentse ambassadeurs de gesprekken gevoerd over een regionale aanpak. Dat werkt. Het lukt om met meer creativiteit en samen met zorg, corporaties en gemeenten te kijken hoe we wijken en buurten kunnen versterken. ‘We kunnen de opgave in wonen en zorg niet oplossen door alleen maar nieuwe verpleegcapaciteit weg te zetten. Door de nadruk op de aantallen die erbij moeten komen, lijkt dat soms de oplossing te zijn. We moeten veel meer nadenken over de bestendigheid van de oplossingen. Aan de voorkant nadenken over de samenhang in de wijk.’

Buurten om te leven
In Spanje sloot het bezoek aan Gerona daar mooi op aan. Rick zag dat er heel anders gekeken werd naar huisvesting. ‘Ze waren daar echt bezig om wijken en buurten te creëren voor de mensen die er leven. De straat is weer voor de bewoners, jong en oud ontmoet elkaar op een hele natuurlijke manier. Zulke plekken moeten we in Nederland ook veel meer creëren. Het lijkt dat er in Spanje meer vertrouwen is dat mensen hun werk wel goed doen, ook zonder allemaal protocollen. Alle controlemechanismen die we in Nederland hebben werken soms verlammend op nieuwe initiatieven. We moeten het meer samen oplossen. Door de Masterclass ben ik daar nog meer van overtuigd.’

Auteurs interview: Yvonne Witter, Daniëlle Harkes ZorgSaamWonen