Een herwaardering van een menswaardig bestaan, waarbij we waarden omarmen die aansluiten bij het menselijk zijn en blijven, is noodzakelijk. Deze waarden moeten de mens in zijn volle omvang en ontwikkeling blijven zien, zelfs als ouder worden meer ondersteuning vereist, aangezien dit óók een vorm van ontwikkeling is. Beperkingen zouden niet automatisch moeten betekenen dat participatie uitgesloten is.

orgen als integraal onderdeel van samen leven
Enkele jaren geleden ontbeet ik in een klein cafeetje in Zwitserland nabij het station. Elke ochtend wandelde daar een oudere dame naar binnen. Moeilijk ter been, enigszins verward maar uiterst opgewekt. De eigenaar begeleidde haar naar haar vaste tafel, vertelde de vrouw dat hij de krant voor haar ging halen en haar ontbijt ging klaar maken. Tot mijn verrassing kreeg ze niet alleen ontbijt, maar bereidde de eigenaar ook haar medicijnen voor, wachtte tot ze deze innam, en ging vervolgens verder met haar bezigheden.

Een inspirerende ervaring die me altijd bijblijft vanwege de eenvoudige, menselijke benadering. Het alledaagse leven met handelingen die we ons moeilijk kunnen voorstellen in een ongewone setting. Veel van deze handelingen zijn gecategoriseerd binnen het professionele zorgdomein, terwijl ze eigenlijk deel zouden moeten uitmaken van het gewone leven. We hebben deze handelingen geïnstitutionaliseerd, waarbij we streven naar perfectie en strikt toezicht op die professie, alsof dit geen integraal onderdeel mag zijn van ons samen-leven.

Gemeenschapsverantwoordelijkheid
In ons streven naar een verzorgingsstaat zijn we doorgeschoten naar een ontzorgingsstaat. Daar waar maar enigszins sprake is van niet kunnen meekomen met het gemiddelde, hebben we diverse vormen van zorg en ondersteuning ingevoerd. Hoewel goedbedoeld, sluiten we hiermee mensen uit van deelname aan het gewone leven en creëren we ongelijkheid buiten onze dagelijkse realiteit. Wat er momenteel gebeurt heeft in mijn optiek niets te maken met de oorspronkelijke bedoeling van een verzorgingsstaat, waarin we gezamenlijk erkennen dat we een gedeelde verantwoordelijkheid hebben als het echt niet meer gaat. Deze gedeelde verantwoordelijkheid begint veel eerder en wacht niet tot het echt niet meer mogelijk is. Het betreft een gemeenschapsverantwoordelijkheid en daarmee een samenlevingsvraagstuk.

“We zijn van een verzorgingsstaat doorgeschoten naar een ontzorgingsstaat, waardoor we onbedoeld mensen uitsluiten van deelname aan het gewone leven”

Fundamentele keuzes maken
We zouden moeten streven naar een aanpak die aansluit op individuele behoeften, waarbij zorgen voor elkaar als normaal wordt beschouwd. Het is essentieel om te voorkomen dat mensen onbedoeld worden uitgesloten en zorg niet wordt weggeorganiseerd. Dat is niet alleen niet menswaardig, gezien de verscheidenheid van mensen in onze samenleving, maar ook onhoudbaar. We moeten opnieuw nadenken over grote thema’s zoals arbeidsschaarste en daarmee het te kort aan zorg(plekken) in onze samenleving. De dubbele vergrijzing vergroot dit probleem. Laten we die urgentie niet alleen benutten om dit vraagstuk aan te pakken, maar ook om veel fundamentelere keuzes te maken. Laten we opnieuw kiezen voor een menswaardig leven, inclusief verschillen en beperkingen, aangezien deze inherent zijn aan het leven en samenleven.

“Zorg is een gemeenschapsverantwoordelijkheid en is daarmee een samenlevingsvraagstuk”

Toetssteen en kompas
Ouder worden en alles wat daarbij komt kijken, moeten we beschouwen als een gemeenschapsvraagstuk. Dat betekent niet dat er geen professionele zorg nodig is. In tegendeel, de professionele zorg blijft beschikbaar voor situaties waarin het noodzakelijk is. En dat is een taak van de overheid. Het is essentieel om deze zorg te verlenen vanuit een menswaardig perspectief, waarbij de waarden die we als individuen en samenleving belangrijk vinden centraal staan. Dit betekent erkennen dat mensen hun eigen identiteit, behoeften en wensen behouden en bedenken hóe we professioneel hierop kunnen aansluiten zonder alles over te nemen. Het serieus nemen van deze aspecten dient als toetssteen en kompas, zowel in professioneel handelen als in overheidsbeleid. We moeten ons afvragen voor wie we er zijn, wat we moeten regelen en hoe we dit zo nabij en eenvoudig mogelijk kunnen uitvoeren. Met vertrouwen als basis.

Kortom, ik pleit voor herbezinning. Waarbij de urgentie van het vraagstuk, waar beschikbaarheid van professionele zorg onder druk staat, wordt gebruikt om opnieuw te kiezen voor de mens.