oe transformeren we ons zorgstelsel bevredigend? Dit is een van de meest prangende vragen voor bestuurlijk en beleidsmakend Nederland. Terecht, want ondanks de hoogwaardige zorg staan de betaalbaarheid en toekomstbestendigheid ervan zwaar onder druk. Structurele demografische ontwikkelingen, zoals dubbele vergrijzing en de daarmee gepaard gaande toenemende zorgvraag, arbeidstekorten en de hoge kosten van geavanceerde technologisch ingrepen, dwingen ons om binnenkort een alternatief voor het huidige zorgsysteem te vinden.

Hoewel het IZA is bedoeld om transformatie aan te jagen, zie ik nog te veel focus op verbetering van het bestaande, in plaats van die fundamentele herijking. Er wordt nog té veel aandacht besteed aan het zoeken van verbeteringen in de zorg, terwijl het waarschijnlijk is dat daar de oplossing níet ligt. Mijn suggestie is om ons meer te focussen op een aanpak die de oplossingen binnen de samenleving zelf zoekt.

Van curatief vóór inwoners, naar preventief mét inwoners
In de gemeenschap zelf ligt de kern van de transformatie van de zorg. Vrijwilligersorganisaties, comités, buurtinitiatieven, sportverenigingen en ouderenorganisaties vormen een onbetaalbaar maatschappelijk weefsel. Door samen te werken vanuit positieve gezondheidsbevordering en te werken vanuit de lijn van Asset Based Community Development, een benadering vanuit het sociaal werk die ervanuit gaat dat de oplossing in de gemeenschap en in de ambities en kwaliteiten van de mensen zelf ligt, kunnen we de overstap maken van een curatief zorglandschap vóór inwoners, naar een stevige sociale basis, gericht op preventie, mét inwoners.

Investeren in de versterking van sociale veerkracht en bestaanszekerheid
Natuurlijk verschilt de veerkracht van buurten en wijken. In relatief welvarende dorpen, kleinschalige buurten, met hoogopgeleide inwoners en een groot sociaal, economisch en cultureel kapitaal van pensionado’s, is het zelfoplossend vermogen en de veerkracht veel groter dan in wijken met een lage sociaaleconomische status (SES). Deze wijken kenmerken zich door veel doorstroom, laagopgeleide nieuwkomers, en een anonieme leefomgeving. Die sociaaleconomische ongelijkheid bestaat, is hardnekkig en veroorzaakt serieuze gezondheidsverschillen. Laten we eerlijk zijn, met onze huidige zorggerichte aanpak slagen we er niet in deze gezondheidskloof te verkleinen. Dat rechtvaardigt dat we verschil moeten durven maken tussen deze buurten en wijken. In een wijk met een lage SES met minder sociaal, economisch en cultureel kapitaal, zal sterker geïnvesteerd moeten worden. Niet in zorgaanbod, maar in versterking van de sociale veerkracht en bestaanszekerheid. Want een dak boven het hoofd en een inkomen dat toereikend is om voor jezelf en anderen te kunnen zorgen, heeft grote invloed op de gezondheid van mensen.

Zorgzame buurt
Inwoners weten maar al te goed welke vraagstukken aandacht vragen in hun buurt. Die kennis – aangevuld met ervaring en leefwereldkennis van buurt en wijk – vormen een goede basis om de zorgzame buurt te versterken met specifieke interventies en collectieve voorzieningen. Afhankelijk van de wijk wordt dan het accent gelegd op het dementievriendelijker maken van de buurt, het vergroten van de kansen van jonge kinderen, het verbeteren van de mentale gezondheid, het stimuleren van gezonde voeding of van een gezonde leefstijl, etc. Interventies gericht op duurzame gedragsverandering, moeten niet van buitenaf komen. Ze zijn alleen kansrijk als het vanuit de gemeenschap zelf ontstaat. Samenwerking met buurtbewoners en ondersteuning van buurtprofessionals zijn essentieel voor succesvolle interventies.