Cathalijne Dortmans

“Het is historisch uniek dat alle betrokkenen nu samenwerken om de zorg voor onze jeugd te verbeteren”

Aanhoudend beleidsfalen
Tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw kennen we dan ook een jeugdzorg waarbij het particuliere initiatief van jeugdzorginstellingen dominant is, de rijksoverheid via wetgeving de kaders bepaalt en de gemeenten ‘buitenspel staan’. Daarna zijn er verschillende wetten door de rijksoverheid ingevoerd om de jeugdzorg te verbeteren, en lagere overheden verantwoordelijk te maken voor de sturing. De Wet op de Jeugdhulpverlening (1989) legde de regie bij de provincies; de Wet op de Jeugdzorg (2005) introduceerde een centrale toegang via het Bureau Jeugdzorg en in de Jeugdwet (2015) werd zowel het beleid als de regie teruggelegd bij de gemeenten.

Recent heeft Sharon Stellaard in haar proefschrift (Boemerangbeleid, 2023) de beleidsontwikkelingen van de afgelopen 35 jaar onderzocht en geanalyseerd. Zij spreekt van een ‘aanhoudende beleidstragiek’. Volgens Stellaard leidt de bekommernis om uitvoeringsproblemen in het hier en nu tot het missen van de eerdere oorzaken van het beleidsfalen. Stellaard maakt haarfijn inzichtelijk dat opeenvolgende wetten om de jeugdzorg te verbeteren nog te weinig effect hebben gehad. Helaas geeft zij geen inzicht in het toekomstperspectief van de verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg bij de gemeenten.

Bas Timman

“Want alleen met elkaar en in samenhang met andere domeinen kunnen we de toekomst van de jeugdzorg verder vormgeven”

Hervormingsagenda Jeugd (2023-2028)
De scepsis over de beleidsvoornemens en afspraken van de in juni van dit jaar vastgestelde Hervormingsagenda Jeugd is dan ook aanzienlijk. Vanuit historisch perspectief is het echter uniek dat alle actoren nu gezamenlijk optrekken om de zorg voor onze jeugd te verbeteren. Gemeenten, het rijk, de zorgaanbieders, beroeps- en cliëntenorganisaties hebben een gezamenlijke langjarige agenda opgesteld om de zorg voor de jeugd in samenhang te hervormen zonder nieuwe, grote stelselwijziging. De Hervormingsagenda gaat nog steeds uit van een gemeentelijke verantwoordelijkheid voor de Jeugdwet. In de uitvoering zullen wel veranderingen worden doorgevoerd, bijvoorbeeld het standaardiseren van contracten voor alle gemeenten en het uniformeren van de zogeheten ‘toegang’ bij gemeenten. Ook maakt een Kwaliteitsagenda deel uit van de Hervormingsagenda en komt er een uitwerking van de vormen van jeugdzorg die op regionaal niveau – in een vast samenwerkingsverband van gemeenten – moeten worden ingekocht en georganiseerd.

Samenhangend sociaal beleid
Gemeenten zijn sinds 2015 verantwoordelijk voor het gehele sociale domein: armoedebeleid en schuldhulpverlening, het handhaven van de leerplicht, de jeugdzorg, het ontwikkelen van een goede sociale basis voor alle inwoners en de voorzieningen vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning. Regelmatig komen problemen bij kinderen en jongeren aan de oppervlakte via een beroep op jeugdzorg, terwijl er in een gezin andere oorzaken aan ten grondslag liggen. Te denken valt aan schulden of psychische en verslavingsproblemen van ouders. Omdat gemeenten verantwoordelijk zijn voor het sociale domein in brede zin en omdat de lokale overheid het dichtst bij haar inwoners staat, kunnen de werkelijke problemen het best daar worden aangepakt.

Impuls voor nieuwe koers
Kan de jeugdzorg anders en de organisatie ervan beter? Jazeker. En met de Hervormingsagenda is daaraan in onze optiek een goede impuls gegeven. Daarnaast laat de geschiedenis zien dat het rijk of de provincies het niet per se beter hebben gedaan of zouden kunnen doen. Met de Hervormingsagenda is ons in ieder geval een grote stelselwijziging bespaard gebleven, die veel tijd en energie zou hebben gekost. De betrokken partijen gaan samen met de uitvoering van de Hervormingsagenda aan de slag. Want alleen met elkaar en in samenhang met andere domeinen kunnen we de toekomst van de jeugdzorg verder vormgeven.