DE WAL EN HET SCHIP

D.M.F. (David) Jongen MSc
voorzitter Zuyderland

De vraag in de gezondheidszorg op politiek en bestuurlijk niveau is hoe we de toenemende zorgvraag met steeds minder beschikbaar personeel, de komende jaren kunnen opvangen. Dit speelt dagelijks in de praktijk en er is veel aandacht voor in de media.

Aan dit vraagstuk zitten 2 kanten. De ene kant gaat over het beperken van de (groeiende) zorgvraag van de inwoners van Nederland en de andere kant gaat over het op peil houden en efficiënt benutten van de zorg capaciteiten.

De WRR geeft theoretisch aan dat wanneer we niet ingrijpen, in 2040 er 1 op de 4 werknemers in Nederland in de zorg werkt. Ik zeg theoretisch omdat er in Nederland gewoonweg de komende periode niet genoeg werknemers zullen zijn die in de zorg (gaan) werken. Dit probleem is op dit moment al dominant aanwezig. Er zijn nu circa 50.000 vacatures in de zorg. Huisartsen, Thuiszorg, GGZ, gehandicapten sector, ziekenhuizen, alle onderdelen van de zorg kampen met te weinig mensen. Op dit moment kunnen we al niet alle zorgvraag met het aanbod matchen. Lange wachtlijsten, versobering van zorg, gesloten operatiekamers, overbelaste huisartsen en ga zo maar door.

Het gebrek aan personele capaciteit is een gegeven. Ook al zetten we vol in op het opleiden van personeel, doen we heel veel aan duurzame inzetbaarheid van zorgpersoneel, trekken we de arbeidsvoorwaarden omhoog, regelen we meer invloed van zorgpersoneel, zetten we in de juiste zorg op de juiste plek, gaan we steeds verder met e-health en data en doen we alles wat verder in onze macht ligt, dan nog zal er door vergrijzing en stevige concurrentie uit andere sectoren op de arbeidsmarkt een nog groter personeelstekort ontstaan. Budgettaire kaderstelling is in die zin niet meer zo relevant omdat geld het probleem niet meer is.

Dat betekent dat hoe dan ook de wal het schip gaat keren. De beperkt beschikbare zorgcapaciteit is mijns inziens namelijk een gegeven.

Er is een aantal manieren om dit probleem aan te vliegen die we ook gecombineerd allemaal moeten inzetten. Daarmee lossen we het probleem niet op maar schuiven we de wal steeds een stukje verder op zodat het schip nog door kan varen.

Beperk de zorgvraag: preventie, voorlichting, samen beslissen, passende zorg, de juiste zorg op de juiste plek en keuzes maken ten aan zien van het verzekerde pakket; dat zijn manieren om de (groeiende) zorgvraag te beteugelen.

Aan de zorgcapaciteit kant zie ik naast het opleiden en behoud van personeel nog twee grote bewegingen om de capaciteit te vergroten die we op dit moment onvoldoende stevig oppakken en benutten. Hier zit dus nog veel muziek in.

Een relatief snelle beweging kunnen we maken met circulaire arbeidsmigratie. Vanuit Zuyderland en nog enkele andere ziekenhuizen zijn we deze optie samen met Otto workforce aan het verkennen.

Het gaat hier om (tijdelijke) migratie van bijvoorbeeld Indonesische en Filipijnse verpleegkundigen waarbij er ingezet wordt op taal, huisvesting, opleiding, sociale integratie en returns voor het land van herkomst. Een goed doordachte win-win-win insteek die tegemoet komt aan alle kritische kanttekeningen van bijvoorbeeld de arbeidsinspectie en sommige politieke partijen.

Een tweede grote beweging gaat over het doorpakken op de inzet van medische technologie in de aanpak van personeelstekort in de zorg. Een recent Gupta rapport uit april 2022 geeft hier een goede onderbouwing voor, inclusief een analyse waarom het ons maar niet lukt om tot grootschalige implementatie over te gaan.

Alleen als we als zorgsector vol inzetten op beperking van de zorgvraag EN inzetten op stabilisering van de zorgcapaciteit kunnen we het hoge niveau van onze gezondheidszorg de komende 20 jaar vasthouden. Het goede nieuws is dat we ook echt handelingsperspectief hebben. Maar dan moeten we het wel echt gaan doen. Doe je mee?