Tjitske Biersteker
Wethouder Gemeente Den Helder
De gemeente Den Helder is bezig met de ontwikkeling van een woon/zorgvisie in aansluiting op de al vastgestelde woonvisie. Dat klinkt ambtelijk maar gemeentelijke organisaties, en dus ook die van Den Helder, hebben kaders nodig om tot overeenstemming te komen met zorgaanbieders over wat we nodig hebben en waar we dit zouden willen positioneren.
Masterclass Wonen en Zorg
Als wethouder van de gemeente had ik echter niet het idee dat we met de ontwikkelde kaders de essentie te pakken hadden van wat we als ontwikkeling op het gebied van wonen en zorg voor Den Helder willen. Dat was ook mijn drijfveer om aan de Masterclass Wonen en Zorg deel te nemen. Ik heb in de verschillende sessies, maar zeker ook bij de reis naar Finland veel inspiratie op gedaan. Soms zat die inspiratie in iets kleins als een scherpe opmerking “onze maatschappij produceert kwetsbaarheid”, soms in grote projecten zowel in Nederland als Finland.
Tijdens het Wonen en Zorg programma in Nederland had ik me opgegeven voor een bezoek aan de Grote Beek en ik was onder de indruk van wat daar gebeurde. Van een gesloten instelling naar een plek midden in de samenleving. Dat gun ik iedereen: “er toe doen, je beperking voorbij”. Vanuit het Rijk hebben gemeenten een taak als het gaat om (dreigende) dak- en thuisloosheid. Veel van deze mensen hebben een psychische kwetsbaarheid waardoor hulpverlening moeizaam gaat. Ik probeer wat ik ervaren heb in de Grote Beek mee te nemen in het uitvoeringsplan in Den Helder.
Housing First in Finland
Een ander onderdeel van het beleid tegen dak- en thuisloosheid is de opzet van Housing First, waar we in Helsinki mee kennis maakten. Gezien de temperaturen in Finland is de noodzaak groot om te zorgen dat iedereen onderdak heeft. Dat heeft ertoe geleid dat men in verschillende wooncomplexen mensen onderbrengt die dakloos zijn of dreigen te worden. Er is begeleiding maar de mensen ondersteunen ook elkaar. Vandaar uit kan men zijn/haar leven weer oppakken. Ik heb veel inspiratie opgedaan en gemerkt dat er een heel verschillende ontwikkeling is op dit gebied tussen Finland en Nederland. In Nederland heb een vergelijkbaar project gezien, maar gebruikelijk is dat Housing First vertaald wordt naar kleine wooneenheden in de wijken. Hiermee gaat, mijns inziens de kracht van het samen optrekken verloren. Ik probeer in Den Helder, zeker na de inspirerende bijeenkomst in Finland toch het Housing First concept meer te laten lijken op dat wat in Finland gebruikelijk is omdat ik van mening ben dat hierdoor de begeleiding beter te coördineren is en omdat de mensen elkaar kunnen steunen, vanuit de gedachte dat men dezelfde problematiek doormaakt. De bij behorende ontwikkeling “Working First” was voor mij helemaal nieuw, maar blijkt zover ontwikkeld dat de hiervoor speciale app Treamer in feite voor iedereen beschikbaar is. Ik was enthousiast.
Actieve ouderen
Ondanks de tegenstelling tussen Nederland en Finland op politiek en organisatie vlak, was het project voor actieve senioren wel erg inspirerend. Het betreft een appartementencomplex dat speciaal ontwikkeld is voor deze doelgroep. De leidende gedachte daarbij is “ontmoeting”. Iedereen heeft zijn eigen appartement maar er zijn verschillende mogelijkheden voor spontane of georganiseerde ontmoeting. Het middelpunt vormt de bibliotheek, maar ook de sauna, voor Finnen erg belangrijk. Er wordt, indien gewenst samen gegeten en gekookt. De bewoners zijn zelf verantwoordelijk voor het functioneren van het concept. Het is een vorm van samenleven, die je eigenlijk overal kunt implementeren. Vooral de organisatievorm sprak mij erg aan: bewoners zijn zelf verantwoordelijk voor de ontwikkelingen in het gebouw en dat past uitstekend bij deze tijd waarin veel mensen tot op hoge leeftijd echt zelfredzaam zijn en graag verantwoordelijkheid (blijven) dragen. Ook in Nederland ontstaan steeds meer van dit soort initiatieven. We spreken dan over het concept “’knarrenhofje”, wat erg aansluit bij de huidige ontwikkelingen. Het voorbeeld uit Finland is daarbij zeker iets om mee te nemen in de woon/zorgvisie.
Verschil Nederland Finland
Het verschil tussen Nederland en Finland is groot als het gaat om de organisatie van zorg en wonen. Dit lijkt in Finland vooral een gecentraliseerde overheidstaak terwijl dat idee in Nederland volkomen is los gelaten. Na de decentralisaties van 2015 is de zorg aan de markt over gelaten en hebben gemeenten soms met vele tientallen zorgaanbieders te maken met wie ze (raam)overeenkomsten afsluiten. In Den Helder telt het aantal zorgaanbieders over de volle breedte zo’n 300 organisaties. Van mij mag het wel “een onsje minder”.
Als het gaat om wonen en wonen met zorg zijn er gelukkig heel wat minder aanbieders. Ik zie daarbij wel een mogelijke tegenstelling tussen de voorkeur van inwoners voor kleinschalige woonprojecten en de vaak veel grootschaliger aanbiedingen van zorgaanbieders. Veelal heeft dat te maken met moeilijkheden rondom de exploitatie van de voorziening. In de woon/zorgvisie hebben we met partners, aanbieders en stakeholders geprobeerd om kaders te op te stellen om die ogenschijnlijke grote verschillen tussen vraag en aanbod meer in balans te brengen.
Wat mij daarnaast opviel is dat er nog weinig rekening wordt gehouden met innovatieve oplossingen voor de zorgproblematiek. Dat was voor mij de reden om het Beleidscongres te bezoeken. In korte tijd zijn er heel veel onderwerpen aan bod gekomen, veel informatie verspreid en discussies geweest. Dat heeft mij geïnspireerd en in gesprekken met stakeholders verwijs ik graag naar wat ik mee gekregen heb.
Voor mij was de sessie met Rijksbouwmeester Floris Alkemade en Slim Bouwen expert Jos Lichtenberg enorm inspirerend. In Den Helder kenden we Floris al van zijn bemoeienissen als Rijksbouwmeester met het nautisch monument Willemsoord maar ook van de ontwikkelingen in Julianadorp. De visie en manier van uitwerken daarvan door Jos Lichtenberg zou ik zo een plek willen geven in Den Helder. Voor Jos Lichtenberg (hoogleraar productontwikkeling TU Eindhoven)geldt dat er met duurzame materialen (veel hout) en een vereenvoudigd, gecentraliseerd technisch stelsel goedkoper en duurzamer gebouwd kan worden. In Eindhoven staat een concept van dit “Slim bouwen” dat werkend weg is ontwikkeld.
Kortom, genoeg inspiratie om met energie de verschillende problematieken op het gebied van wonen en wonen met zorg binnen de gemeente Den Helder op te pakken en uit te dragen.